تفاوت چرم طبیعی و مصنوعی
همیشه سوالاتی درباره اصیل بودن چرم مطرح بوده است. به ویژه افرادی که در چرم شناسی مبتدی بوده یا تجربه بالایی ندارند ممکن است در تشخیص و خرید چرم با مشکلاتی مواجه باشند. کارکنان فروش شرکت های چرم غالباً با سوالات مشابهی مانند «تفاوت چرم طبیعی و مصنوعی در چیست؟»، «فرق چرم طبیعی و چرم مصنوعی را چگونه تشخیص دهم؟»، «آیا چرم شما اصل است یا مصنوعی؟» و … در این مطلب به روش های شناخت چرم اصل و نحوه تشخیص آن از چرم مصنوعی پرداخته می شود.
مطمئنا، تشخیص چرم طبیعی (Natural Leather) از چرم مصنوعی (Artificial Leather) آسان نیست. بیشتر مردم در هنگام خرید جهت اطمینان از جنس کیف یا کفش، برچسب محصول را می‌خوانند، زیرا به دنبال کیفیت هستند. اینکه چرم طبیعی، بادوام، زیبا و دارای اصالت است، موضوعی جا افتاده است و از دیرباز برای همه افراد واضح بوده که چرم طبیعی نسبت به چرم مصنوعی، ارزش و جایگاه بسیار بالاتری دارد. اگرچه نسبت به گذشته چرم مصنوعی (صنعتی) تغییرات بسیاری به خود دیده است، اما هنوز تفاوت چشمگیری با چرم طبیعی دارد. بازار سیاه چرم در حال افزایش است و برای خریداران راه شناسایی چرم اصل از تقلبی به معنای واقعی کلمه به کاری بَس دشوار تبدیل شده است.
چرم طبیعی چیست؟ چرم طبیعی به طور مستقیم از روش دباغی (چرم‌سازی) جهت آماده‌سازی و پرداخت پوست خام حیواناتی مانند گاو، بز، گوسفند، مار و بیشتر تولید میشود. به دلیل آنکه پوست حیوانات فساد‌پذیر است و از بین می‌رود، آن‌ها را به دباغخانه جهت ساخت چرمی قوی، انعطاف‌پذیر و پایدار می‌فرستند. عملیات دباغی با استفاده از مواد گیاهی به شکل فیزیکی و شیمیایی صورت می‌گیرد، به طوری که در خصوصیات اصلی چرم تغییری ایجاد نشده و تنها از نظر سطح رویی برای مقاومت در برابر نفوذ میکروارگانیسم‌ها (تجزیه کننده مواد)، عملیات مقاوم‌سازی انجام می‌گیرد.
چرم مصنوعی چیست؟ چرم مصنوعی به طور مستقیم از مواد پلیمری (پلاستیکی) به نام PVC و PU (پلی اورتان) ساخته میشود. روش تولید چرم مصنوعی به دو نوع تَر و خشک انجام می‌گیرد که هر کدام شرایط ویژه تولید خود را دارند. با این حال، استفاده از چرم صنعتی یا غیر طبیعی (نام‌های دیگر چرم مصنوعی) به دلایل گرانی چرم طبیعی و مسائل اخلاقی (حقوق حیوانات) در ساخت مبلمان خانه، لباس، کیف و کفش و موارد دیگر به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نحوه تشخیص چرم طبیعی از چرم مصنوعی
در زمان خرید هر یک از موارد زیر را در خاطر داشته و مو به مو انجام دهید. راه‌های پیشنهادی زیر کاملاً به صورت علمی و تجربی اثبات شده است.
۱- لمس کردن (حس چرم طبیعی)
زمانی که کیف یا کفش چرمی را در دست می‌گیرید، سطح آن را لمس کنید. معمولاً چرم طبیعی احساس گرمی و نرمی را منتقل میکند و بالعکس، در چرم مصنوعی سختی و سردی (بی روح بودن) را احساس خواهید کرد. سپس با نوک انگشتان خود بر روی چرم فشار وارد کنید، خواهید دید چرم طبیعی بعد از فشار کمی چروکیده شده، ولی سریعاً به حالت اول خود باز می‌گردد. این ویژگی در چرم مصنوعی وجود ندارد. در عین حال که محصول چرمی را در دست دارید، سعی کنید با ناخن انگشت خود خراش کوچک بر روی سطح آن ایجاد کنید، خواهید دید که چرم به اصطلاح «گُل پوست» میشود، یعنی سطح آن به خراش واکنش نشان می‌دهد. همچنین برعکس چرم فیک، چرم واقعی به سختی با سوزن سوراخ میشود.
۲- بو کردن (بوی چرم طبیعی)
اغلب چرم واقعی بویی متمایز دارد و تاحدودی خوشایند، کمی شیرین و احساس زنده بودن می‌دهد. مقدار شدت بو به نوع محصول باز می‌گردد، برای مثال: کت چرمی بوی بیشتری از کمربند چرمی دارد. چرم تقلبی بوی ناخوشایند الیاف مصنوعی، پلاستیکی یا بویی شیمیایی می‌دهد. در زمان خرید به این نکته توجه کنید که بسیاری از تولید کنندگان با آگاهی از بوی چرم، اقدام به تولید محصولاتی تقلبی با رایحه چرم طبیعی می‌کنند. این محصولات در کوتاه مدت بوی خود را از دست می‌دهند. به همین دلیل ضروری است که از برندها و تولید کنندگان معتبر اقدام به خرید کنید.
۳- مشاهده کردن (سطح چرم طبیعی)
در عین حال که محصول مورد نظر را در دست دارید، به خوبی به آن نگاه کنید. چرم طبیعی همواره باید سطحی دانه دانه با منافذ کوچک و خطوط مورب داشته باشد، بالعکس، چرم مصنوعی سطحی کاملاً صاف و بسیار براق دارد و از خطوط دانه دانه و ظریف کاری‌ها بر روی آن خبری نیست. فناوری‌های جدید ساخت چرم، تشخیص چرم طبیعی از چرم مصنوعی را از لحاظ دیداری (از نظر ظاهر) کمی دشوار کرده است. امروزه چرم طبیعی را با سطحی صاف و براق تولید می‌کنند که به «چرم اصلاح شده» مشهور هستند. با این حال، چرم مصنوعی در بیشتر موارد دارای سطحی بسیار براق‌تر است و درخششی غیرمعمول دارد. معمولاً سطح چرم طبیعی از دانه دانه‌های یکسان و با ارتفاع کوتاه ساخته شده است، اما چرم مصنوعی ممکن است سطح دانه دانه‌ای بلند و غیر منظم داشته باشد.
۴- حرارت دادن (مقاومت چرم طبیعی)
تست حرارت یکی از بهترین راه‌های شناسایی چرم اصل از چرم فیک است. برای این منظور، حرارت ناشی از فندک یا کبریت را به نزدیکی چرم ببرید، اگر چرم جمع شد و به سرعت سوخت و بوی پلاستیک از آن بلند شد، چرم مصنوعی است. چرم اورجینال بعد اعمال حرارت و سرد شدن به حالت اولیه خود باز می‌گردد. این تست فوق‌العاده جواب می‌دهد، اما توصیه نمی‌کنیم که آن را در یک فروشگاه و بر روی محصول خاصی انجام دهید.
۵- خواندن مشخصات محصول (برند چرم طبیعی)
یکی از اولین کارهایی که باید انجام دهید، این است که قبل از خرید محصول مورد نظر، به توضیحات و مشخصات محصول نگاه کنید. بیشتر برندهای مشهور داخلی و خارجی دارای محصولاتی شناسنامه‌دار هستند که توضیحاتی از قبیل: نوع چرم (گاوی، گوسفندی، بز) یا نوع پرداخت چرم (دانه دار کامل یا اصلاح شده) و بسیاری موارد دیگر را دارند. محصولات ساخته شده از چرم طبیعی دارای برچسب شناسایی هستند که بر روی آن اطلاعاتی از نوع چرم، اندازه، کشور سازنده و موارد دیگر آورده شده است. تولید کنندگان مانند چرم جانتا مشتاق هستند تا به مشتریان نشان دهند که محصولات‌شان از چرم واقعی ساخته شده‌اند، بنابراین بر روی هر یک از آن‌ها برچسب مشخصی می‌زنند. با این حال، تکیه بر برچسب نیز به تنهایی ضامن خرید کفش یا کیف مارک دار چرم واقعی نیست.
۶- تست رطوبت (رطوبت پذیری چرم طبیعی)
یکی از ساده‌ترین راه‌های تشخیص چرم طبیعی از چرم مصنوعی، تست رطوبت است. چند قطره آب را بر روی چرم بریزید، آیا چرم قطره آب را جذب یا دفع میکند؟ چرم طبیعی حاوی هزاران منافذ کوچک مانند چوب است که بسته به محیط اطراف، رطوبت را جذب میکند. بنابراین، می‌توان گفت اگر چرم واقعی باشد، آب به سرعت جذب میشود و بالعکس، اگر غیر طبیعی باشد، آب دفع میشود. هنگام انجام آزمایش رطوبت، فقط از چند قطره آب استفاده کنید. هرگز نباید چرم واقعی را در رطوبت بیش از حد اشباع کنید، زیرا ممکن است آب به چرم آسیب برساند. با این حال، چرم مصنوعی به طور معمول رطوبت را به جای جذب آن دفع میکند. البته، انواع خاصی از چرم مصنوعی ممکن است در برخی موارد رطوبت را جذب کنند، بنابراین شما نمی‌توانید به طور قاطع بر این آزمون تکیه کنید. برای شناسایی کامل، باید این روش و دیگر روش‌های دیگر را در کنار هم امتحان کنید.
۷- خم کردن (انعطاف پذیری چرم طبیعی)
ساده‌ترین راه برای قضاوت در مورد اینکه آیا چرم اصل یا تقلبی است! بررسی میران انعطاف‌پذیری آن است. سعی کنید چرم را خم کنید، اگر طبیعی باشد، باید به حالت اول برگشته و چین و چروکش دیگر از بین رفته باشد. اگر مصنوعی باشد، چرم به سختی خم میشود و خط و چین و چروک بر روی خود باقی می‌گذارد. چرم واقعی کاملاً انعطاف‌پذیر است، به همین دلیل تحت فشار تمایل به تغییر شکل دارد.
۸- مقدار وزن (سنگین بودن چرم طبیعی)
چرم طبیعی سنگین و چرم مصنوعی سبک است. چرم ساخته شده از پوست بُز به طور قابل توجهی سبک‌تر از چرم گاو است، اما چرم مصنوعی حتی سبک‌تر از هر دو آن‌ها است. حتی در بین چرم‌های طبیعی نیز، «چرم دانه دار کامل» وزن بیشتری نسبت به چرم اصلاح شده دارد، زیرا چرم اصلاح شده جهت داشتن سطحی صاف ساییده شده است، به همین دلیل ضخامت چرم کاهش و وزن آن نیز کم شده است.
کیفیت و قیمت چرم طبیعی و مصنوعی
طبیعتاً چرم طبیعی کیفیت بالاتری دارد. اما بایستی عنوان نمود چه چرم طبیعی و چه چرم مصنوعی (صنعتی) درجه های کیفی متفاوتی دارند و چه بسا چرم مصنوعی ای پیدا شود که کیفیت آن از برخی چرم های طبیعی بیشتر باشد! اما به طور کلی چرم طبیعی باکیفیت تر، بادوام تر، طبیعی تر، زیباتر، قابل اتکاتر و طبعاً گران قیمت تر است. چرم طبیعی بسیار گرانتر از چرم مصنوعی است و این موضوع به دلیل قیمت بالای مواد اولیه چرم طبیعی است. به طور کلی چرم طبیعی بسته به کیفیت مواد اولیه، سه تا پنج برابر چرم مصنوعی قیمت گذاری می گردد.
تفاوت چرم دست دوز با دوخت ماشینی
هم چرم طبیعی و هم چرم طبیعی می توانند توسط دست یا ماشین دوخته شوند، که معمولاً دوخت دستی صرفاً برای چرم طبیعی انجام می شود. دوخت ماشینی طبعاً حرفه ای تر، دقیق تر و باکیفت تر خواهد بود، اما دوخت دستی نیز اصالت و شکل و شمایل خاصی دارد که مورد پسند برخی مشتریان است. برای دوخت ماشینی باکیفیت چرم، نیاز به دستگاه ها، تجهیزات و چرخ های پیشرفته ای است که نمونه های حرفه ای آن در کشور کمیاب هستند. لذا مشتریان برای تهیه محصولات چرمی با دوخت ماشینی باکیفیت، بایستی به برندهای معتبر و مجهز مانند چرم جانتا مراجعه نماید.
تفاوت چرم دباغی شده به روش گیاهی و شیمیایی (کروم)
گاهی به اشتباه چرم گیاهی و چرم شیمیایی معادل چرم طبیعی و مصنوعی تلقی می شوند، که باید گفت هر دو چرم گیاهی و شیمیایی از فرآیند دباغی چرم طبیعی به دست می آیند. دباغی فرآیندی است که در آن پوست حیوانات به چرم تبدیل میشود. فرآیند دباغی به اشکال مختلف انجام می پذیرد. چرم طبیعی به دو صورت گیاهی و صنعتی دباغی و تولید می شود:
۱) روش گیاهی: این روش مخرب محیط زیست نیست و بافت پوست، شکل اصلی خود را حفظ می کند و رگه رگه نمی شود. بوی چرم گیاهی بهتر از تولید به روش کرومی بوده و تغییر حالتی را در بلند مدت شاهد نیستیم. طی هزاران سال گذشته، انجام تغییرات روی پوست با خیساندن آن در یک محلولی به نام تانین های گیاهی (ماده ای دباغی) انجام می‌شده است. این تانینها اغلب از درختانی از قبیل بلوط، شاه‌بلوط یا میموزا (درخت گل ابریشم) گرفته می‌شد، اما از صدها نوع درخت و گیاهان دیگر نیز در این امر استفاده‌شده است. درواقع، واژه «تانین» از یک کلمه قدیمی آلمانی به معنی «صنوبر» مشتق شده است؛ تانین ها مولکولی است که به راحتی با پروتئین‌ها پیوند برقرار میکند و مایعات را جذب میکند.، تانین های درختان در پوست آن‌ها یافت میشود. هنگامی دباغیِ پوست برای تبدیل به چرم، پوست در یک محلول دباغی خیسانده میشود. مولکول‌های تانین به پوست واردشده و جایگزین آبی میشود که در کلاژن محصورشده است. در این حالت آب بیرون کشیده میشود اما چون تانین ها به‌جای مولکول‌های آب حذف‌شده قرار می‌گیرند، این چرم مانند چرم کاملاً خشک‌شده، انعطافش را از دست نمی‌دهد. این فرایند ممکن است به نظر آسان بیاید، اما این‌طور نیست. بلکه این فرایند پیچیده است و پوست‌ها برای مدت طولانی، نزدیک به چندین روز، نیاز به عملیات متعدد دارند تا مولکول‌های آب آن‌ها به‌طور کامل استخراج‌شده و مولکول‌های تانین به‌درستی در جای آن‌ها قرار بگیرند. کار زیادی توسط صنعتگران بسیار حرفه‌ای نیز در این فرآیند انجام میشود
۲) روش صنعتی (شیمیایی): این روش با استفاده از مواد شمیایی رنگ دهی (کرومی یا همان فلز سنگین) انجام می شود که روشی سنتی و متداول تولید محسوب می گردد. پیچیدگی تولید، هزینه بالا برای تولید چرم به روش گیاهی منجر به توسعه استفاده از مواد دباغی معدنی در سال ۱۸۵۸ شد. قاعده اساسی کار همان قاعده قبلی است؛ حذف مولکول‌های آب از کلاژن و جایگزینی آن‌ها، اما این فرایند با استفاده از کروم که امروزه رایج‌ترین ماده دباغی معدنی است بسیار سریع‌تر از دباغی با روش گیاهی انجام مبپذیرد.کل فرآیند می‌تواند به‌صورت خودکار و در یک روز به پایان رسد و یون‌های کروم که جایگزین آب شده و به کلاژن متصل می‌شوند بسیار کوچک‌تر از مولکول‌های دباغی گیاهی خواهند بود. این امر به‌طورکلی باعث میشود که چرم تهیه‌شده از کروم نازک‌تر و نرم‌تر از چرم دباغی‌شده با روش گیاهی باشد. بااین‌حال این عملیات مانند استفاده از تانین های گیاهی طبیعی نیست و برای انجام آن ابتدا پوست را در نمک‌های اسیدی قرار می‌دهند تا کروم بهتر در بین مولکول‌های کلاژن جای بگیرد سپس پوست را به سطح pH طبیعی بازمی‌گردانند. این فرایند نیاز به استفاده از اسیدها و سایر مواد شیمیایی ازجمله خود سولفات‌کروم دارد که اگر به‌درستی مدیریت نشود، تأثیرات منفی بر محیط زیست داشته.
چرم‌های دباغی‌شده به روش گیاهی به‌طورکلی تجزیه‌پذیر هستند، اما فرآیند دباغی گیاهی نیاز به آب و مواد دباغی بیشتری نسبت به فرآیند دباغی با کروم دارد. از سوی دیگر، چرم دباغی‌شده با کروم نمی‌تواند بازیافت شود، اما بعضی از شرکت‌ها اکنون کروم را از چرم بلااستفاده استخراج کرده و به دباغی‌ها به فروش می‌رسانند تا دوباره استفاده شوند. امروزه حدود ۹۰ درصد از چرم‌های جهان از کروم تهیه می‌شوند. دلیل آن هزینه پایین‌تر و همچنین نرم‌تر بودن و کمتر حساس بودن چرم‌های دباغی‌شده توسط کروم به لکه‌های آب است و این موضوع باعث میشود که آن‌ها را برای تهیه لباس‌هایی مانند پالتو و کفش های چرمی و روکش اثاثیه یا لوازم مانند روکش صندلی خودروها ترجیح بدهند. دباغی با روش گیاهی یادآور سنت و هنر صنایع‌دستی است، اما تعداد نسبتاً اندکی از دباغی‌ها امروزه توانایی تولید چرم دباغی‌شده با روش گیاهی را دارند. زمان و مهارت موردنیاز در تولید این نوع از چرم، آن را به یک ماده گران‌بها تبدیل میکند و این باعث کاهش تقاضای آن میشود. این چرم یک چرم ضخیم و قابل‌انعطاف است و برای کالاهایی مانند کیف‌ها و کفشهای دست دوز ایدئال خواهد بود.
تفاوت صنعت چرم و صنعت خز
صنعت چرم و صنعت خز با هم متفاوت‌اند. این تفاوت از اهمیت مواد خام مورد استفاده در هر کدام پیداست. مواد خام مورد استفاده در صنعت تولید چرم، محصولات فرعی صنعت گوشت هستند؛ در حالی‌که گوشت ارزش بیشتری از پوست دارد. مواد خامی که در صنعت خز به‌کار گرفته می‌شوند، ارزش بیشتری از گوشت دارند و به همین خاطر گوشت به عنوان یک محصول جانبی تلقی میشود. تاکسیدرمی اجازه استفاده از پوست حیوانات را به انسان می‌دهد، البته مهم‌تر از پوست‌شان، سر و بخشی از پشت آن‌هاست. پوست‌ها و پوست‌های خام در ساخت چسب و ژلاتین هم کاربرد دارند. چند راه وجود دارد که در نتیجه آن‌ها، پوست جانور به یک ماده انعطاف‌پذیر و محکم به نام چرم تبدیل میشود این موارد باعث شکل گیری تجارت پر سود تولید چرم میشود.
نتیجه گیری
تشخیص چرم طبیعی از چرم مصنوعی اهمیت زیادی دارد. چرم طبیعی گران است، زیرا در کنار دوام بالا از زیبایی و ظرافت بی‌مانندی برخوردار است. با نگهداری مناسب، می‌توان تا ۱۵ سال از محصول چرمی خود استفاده کرد. بر عکس، چرم مصنوعی در طول زمان دوام و رنگ خود را از دست می‌دهد. به یاد داشته باشید، در حالی که چرم مصنوعی می‌تواند جایگزین ارزان‌تری باشد، هیچ چیز به اندازه دوام و لوکس بودن چرم اورجینال تاثیرگذار نیست. پس با توجه به نکاتی که ارائه می شود، می‌توانید به راحتی چرم طبیعی را از مصنوعی تشخیص دهید.